Ο Θηραϊκός Όρθρος στο MoMA Το ασπρόμαυρο πειραματικό ντοκιμαντέρ για τη Σαντορίνη του 1967 των Κώστα Σφήκα και Σταύρου Τορνέ, ανήκει στη μεγαλύτερη παγκόσμια συλλογή καλλιτεχνικού σινεμά. Ο Θηραϊκός Όρθρος είναι μία ταινία που δύσκολα μπορούσε να δει κανείς, αφού τα δικαιώματα προβολής να ανήκουν πιθανότατα στο MoMA. Τις τελευταίες δεκαετίες έχει προβληθεί ελάχιστα και αυτό αφού άρχισε ετεροχρονισμένα να εκτιμάται η κινηματογραφική αξία των δημιουργών του και να γίνονται οι πρώτες σχετικές ρετροσπεκτίβες. Γιατί ο Σταύρος Τορνές ο Κώστας Σφήκας και ο Δήμος Θέος, επιγραμματικά η Αγία Τριάδα του ελληνικού κινηματογραφικού avant-garde, άρχισαν να αποτιμώνται όψιμα σε σχέση με τους υπόλοιπους δημιουργούς του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου. Ο Θηραϊκός Όρθρος γυρίστηκε στη Σαντορίνη το καλοκαίρι του 1967, στην έναρξη της δικτατορίας. Είναι ένα ντοκιμαντέρ μικρού μήκους του οποίου η ιδιαίτερη σκηνοθεσία των Σταύρο Τορνέ και Κώστα Σφήκα, το τολμηρό μοντάζ του Πάνου Παπακυριακόπουλου και η απρόσμενη μουσική επένδυση [αποσπάσματα του όρθρου που τα ψάλλει ο Κώστας Βούλγαρης, ο πατέρας του σκηνοθέτη Παντελή Βούλγαρη], δημιουργούν περισσότερο ένα καλλιτεχνικό φιλμ και όχι ένα συνηθισμένο λαογραφικό ντοκιμαντέρ κατά τα πρότυπα της περιόδου, χωρίς βέβαια να υποτιμάμε και την ξεκάθαρη καταγγελτική πολιτική θέση που παίρνουν οι δημιουργοί. Η κατακερματισμένη Ελλάδα ανάγεται ιδανικά στο κατεστραμμένο και παρατημένο δομικό περιβάλλον της Θήρας από τον σεισμό των 7,8 ρίχτερ του 1956. Ο αγροτικός πληθυσμός είναι μόνος του στη τύχη του, σαν τους ιθαγενείς που θαμπώνονται με τα καθρεφτάκια, ενώ μόλις αρχίζει το ελληνικό όνειρο της τουριστικής ανάπτυξης – που για την Σαντορίνη κορυφώθηκε φέτος με τους 1,8 εκατομμύρια επισκέπτες. Δεν έχει νόημα η περιγραφή του φιλμ αφού καμία περιγραφή δεν μπορεί να αποτυπώσει την έκθεση στη δύναμη ενός έργου τέχνης. Ο Θηραϊκός Όρθρος προβλήθηκε στο 9ο φεστιβάλ κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 1968 που πήρε το βραβείο της κριτικής επιτροπής για το καλύτερο ντοκιμαντέρ μικρού μήκους [στην οποία κριτική επιτροπή υπήρχε και «κυβερνητικός επίτροπος» για τη σχετική χουντική λογοκρισία] ενώ για την ιστορία, καλύτερη μικρού μήκους μυθοπλασίας εκείνη τη χρονιά ήταν η Εκπομπή του Θόδωρου Αγγελόπουλου, δηλαδή τα δύο φιλμ μικρού μήκους που συντάσσουν τον πρόλογο του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου. Το καλύτερο [και μοναδικό;] αρχείο ελληνικών ταινιών μικρού μήκους, από το 1939 μέχρι σήμερα www.shortfilm.gr, είναι εδώ.