e-magic:
μια ματιά στην συναπτική πορεία των Μέσων

Από τον ίδιο τον ορισμό τους, το διαδικατυακά υπερ-μέσα (hypermedia) ενέχουν το στοιχείο μιας ολοένα και πιο αισθητής σύγκλισης των παραδοσιακών μέσων. Ο όρος προήλθε

από τη σύζευξη δύο διαφορετικών όρων: υπερ-κείμενο (hypertext) και πολυ-μέσα (multimedia) και σημαίνει μια ανοιχτή δομή μη γραμμικά διασυνδεδεμένων κείμενων στα

οποία έχουν προστεθεί στοιχεία πολυμέσων, όπως ήχος, εικόνα, video, κινούμενα σχέδια, κλπ.  Αλλά αυτό που διαφοροποιεί τα υπερ-μέσα από τα πολυμέσα είναι ακριβώς η

ανοιχτή τους δομή και τα πρακτικά απεριόριστα διαδρασιακά τους χαρακτηριστικά που απορρέουν από το γεγονός πως υπάρχουν και λειτουργούν στο περιβάλλον του

Παγκόσμιου Ιστού.
Σε πρώτη ανάγνωση, η σχέση των υπερ-μέσων με την κινηματογραφική δημιουργία και το video δεν είναι προφανής. Το κυριότερο κοινό χαρακτηριστικό, είναι η μη γραμμική

διαχείριση του χρόνου (αφήγηση). Παρ’ όλα αυτά, στον κινηματογράφο και το video το τελικό αποτέλεσμα είναι μια προκαθορισμένη από το δημιουργό της αφηγηματική

αλληλουχία που δεν μπορεί να παραβιαστεί από το θεατή της, εξ’ αιτίας των χαρακτηριστικών του κινηματογράφου και του video ως μέσων. Ακόμα, στα μη διαδρασιακά μέσα,

όπως ο κινηματογράφος και το video, η χρήση άλλων ισοδύναμων με την εικόνα στοιχείων, όπως το αυτόνομο υπερ-κείμενο, δεν είναι πρακτικά δυνατή.
Τα υπερ-μέσα, προσφέροντας ακριβώς αυτές τις πρόσθετες δυνατότητες δεν μπορεί παρά να λειτουργήσουν συμπληρωματικά, εμπλουτίζοντας με τα νέα αυτά χαρακτηριστικά

τους διαθέσιμους αφηγηματικούς κανόνες. Ταυτόχρονα, κομίζουν και την εν δυνάμει δυνατότητα της σύναψης διαφορετικών αφηγηματικών και μη γλωσσών (της

κινηματογραφικής, της ποιητικής, κλπ.) σε μια, κατά κάποιον τρόπο, εκφραστική μετα-γλώσσα. Με τον τρόπο αυτό, ο δημιουργός έχει στη διάθεσή του ένα πολύ ευρύτερο

φάσμα εκφραστικών μέσων, ένα είδος υβριδικού, «μαγικού» μέσου.
Το πρώτο αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης ήταν η αναπόφευκτη άνθιση υβριδικών μορφών καλλιτεχνικής δημιουργίας που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο και την εξελισσόμενη

τεχνολογία του ως μέσο έκφρασης, δράσης-διάδρασης αλλά και διανομής.
Εδώ η λέξη-κλειδί «διανομή» ανοίγει όλους τους φόβους και τις αγωνίες για την τύχη του καλλιτεχνικού «προϊόντος», αν και είναι αμφιλεγόμενη η αντιμετώπιση του έργου

τέχνης ως «προϊόντος»: ένα καλλιτεχνικό έργο στο διαδίκτυο (με ή χωρίς τη χρήση πολυμέσων, διάδρασης και πραγματικού χρόνου) έχει εν δυνάμει ευρύτατο και διεθνές κοινό:

τους περισσότερους από 500 εκατομμύρια χρήστες του διαδικτύου, στις περισσότερες χώρες του τεχνολογικά ανεπτυγμένου κόσμου, που συγκροτούν ιδιότυπες κοινότητες με

δικά τους ήθη και κώδικες, με κυρίαρχο το στοιχείο της διαπολιτισμικότητας.
¶λλο σημαντικό στοιχείο που μέλλει ίσως να διαμορφώσει ένα εντελώς διαφορετικό τοπίο στον τομέα της επικοινωνίας, της πληροφόρησης, της ψυχαγωγίας και της διανομής

είναι η σταδιακή σύγκλιση των παραδοσιακών μέσων που παρουσιάζουν μια έντονα ενοποιητική τάση. Υπάρχει η τεχνική δυνατότητα να περνούν το τηλέφωνο, η τηλεόραση, το

ραδιόφωνο, οι συνήθεις υπηρεσίες του Internet, ακόμα και η προβολή νέων ταινιών, μέσα από ένα ενιαίο τύπο φυσικού επικοινωνιακού φορέα και να καταλήγουν σε μια και

μοναδική τερματική συσκευή. Αυτό δεν σημαίνει πως μια τέτοια εξέλιξη θα εξαφανίσει τα υπάρχοντα μέσα, αλλά είναι πιθανό να αποτελέσει νέο πόλο στο ήδη βαρυφορτωμένο

χώρο των Μέσων.
Το τρίτο σημαντικό στοιχείο που διαμορφώνει οριστικά το τοπίο αυτό είναι το γεγονός πως ο κάθε χρήστης του διαδικτύου έχει τη δυνατότητα να δημοσιοποιήσει, δηλαδή να

διανείμει, τη δική του δουλειά και άποψη και μάλιστα επί ίσοις όροις και με την ίδια ποιότητα μετάδοσης με τους «μεγάλους» παραγωγούς και διανομείς. Το κόστος ενός

τέτοιου εγχειρήματος είναι εξαιρετικά χαμηλό και ανεκτό για τα περισσότερα βαλάντια των μέσων χρηστών του Internet. Η απορυθμιστική ικανότητα του στοιχείου αυτού έχει

ήδη γίνει φανερή σε πολλούς τομείς και με διάφορους —συχνά οδυνηρούς αλλά και διδακτικούς— τρόπους. Ενδεικτική είναι η κατάρρευση μιας από τις μεγαλύτερες

επιχειρήσεις πώλησης παιχνιδιών (etoy.com) εξ’ αιτίας της αλαζονικής στάσης της απέναντι σε μια μικρή ομάδα καλλιτεχνών (etoys.com) κι’ ακόμα, το πώς κατάφερε μια μικρή

ομάδα από καλλιτέχνες (οι γνωστοί ως “01”) και τεχνοκρίτες να πείσουν την Biennalle της Βενετίας να τιμήσει έναν ανύπαρκτο καλλιτέχνη με ανύπαρκτο έργο. Ενδεικτική

επίσης είναι και η χρήση των tactical media από ομάδες ακτιβιστών στις εκδηλώσεις κατά της παγκοσμιοποίησης. Είναι υπαρκτά και διατίθενται στους χρήστες τα δωρεάν

λειτουργικά συστήματα, όπως το Linux, τα οποία κατακτούν ήδη σημαντικό μερίδιο της αγοράς. Δεν αλλάζει αυτή τη φορά μόνο το μέσον. Αλλάζουν όλα.
Καλώς ορίσατε, στο e-magic, το μαγικό τόπο - μη χώρο όπου οικοδομούνται νέες ουτοπίες και διαμορφώνονται καινοτόμες δυναμικές, στηριγμένες στα ταπεινά θεμέλια ενός

τηλεπικοινωνιακού πρωτοκόλλου. Κι’ ευτυχώς, ο Leonardo da Vinci και ο Eisenstein της εποχής μας δεν έχει ακόμα ξεχωρίσει...