«Υπάρχει μέλλον στις ελληνικές παραγωγές ταινιών μικρού μήκους»

Ο Στάθης Βαλούκος γεννήθηκε στη Λάρισα, σπούδασε οικονομικά στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και κινηματογράφο στη Σχολή Σταυράκου. Ξεκίνησε σκηνοθετώντας ταινίες μικρού μήκους και ντοκιμαντέρ. Στη συνέχεια ασχολήθηκε με τη συγγραφή σεναρίων . Έχει γράψει τα βιβλία: Η φιλμογραφία του ελληνικού κινηματογράφου 1914-1918, Λεξικό Σκηνοθετών του Παγκοσμίου Κινηματογράφου κ.α. και το θεατρικό, Πέντε λεπτά διάσημος, σατιρικά μονόπρακτα. Από το 2004 διδάσκει σενάριο στο Τμήμα Κινηματογράφου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Είναι μέλος της Ε.Ε.Σ., της Π.Ε.Κ.Κ. και διετέλεσε μέλος του Δ.Σ. της Ε.Σ.Ε.

Στο φετινό Φεστιβάλ της Δράμας, ο Στάθης Βαλούκος είναι ο αποτιμητής (Grand Temoin) του Εθνικού Διαγωνιστικού Τμήματος και με γνώμονα την εμπειρία του και την πολυετή επαφή του με το Φεστιβάλ της Δράμας έκανε τις δικές του διαπιστώσεις.

Θέλοντας να διαχωρίσω τις ταινίες ανάλογα με το Τμήμα στο οποίο συμμετείχαν και αρχίζοντας από το Σπουδαστικό θεωρώ ότι δεν είχαν το επιθυμητό ενδιαφέρον. Είναι ταινίες αρκετά αδύναμες και η αφήγησή τους είναι περισσότερο επηρεασμένη από στοιχεία του αμερικανικού κινηματογράφου παρά του ελληνικού.

Αντίθετα, στο Τμήμα «Έλληνες του Κόσμου», παρατήρησα πιο ολοκληρωμένες ταινίες και πιο δουλεμένα σενάρια. Είναι φανερό ότι οι σκηνοθέτες που δουλεύουν στο εξωτερικό, έχοντας μία μεγάλη κινηματογραφική παιδεία, έχουν επενδύσει πολύ περισσότερο χρόνο συγκριτικά με τους Έλληνες συναδέλφους τους. Νομίζω ότι αυτό είναι το κυριότερο στοιχείο διαφοράς του ελληνικού από το διεθνές σπουδαστικό Τμήμα. Δε νομίζω ότι είναι μόνο το κόστος της κινηματογραφικής παραγωγής, το οποίο σαφώς αποτελεί έναν πολύ σημαντικό παράγοντα, αλλά κυρίως οι εργατοώρες που οι σκηνοθέτες αφιερώνουν στη σκέψη των ταινιών τους, στα σενάρια και στη συνέχεια στο γύρισμα. Δυστυχώς παρατηρούμε ότι οι ελληνικές ταινίες είναι πρόχειρα γραμμένες και γυρισμένες. Αυτό δεν θεωρείται κινηματογράφος. Αυτό είναι απλώς μία άσκηση στα πλαίσια μαθημάτων μίας κινηματογραφικής σχολής.

Θα μπορούσαμε να τις χωρίσουμε σε τέσσερεις κατηγορίες. Παρακολουθήσαμε ταινίες που ασχολήθηκαν με το παιδί και τη βία, τις σχέσεις του ζευγαριού, δηλαδή αυτό που ονομάζουμε ο «πόλεμος» των δύο φύλων, η μοναξιά και ο τρόπος που την βιώνει ο άνθρωπος μέσα στην πόλη, και τέλος κάποιοι κοινωνικοί προβληματισμοί. Στην τελευταία κατηγορία υπάρχουν και τα μεγαλύτερα προβλήματα των δημιουργών, οι οποίοι αδυνατούν να αναγάγουν την ατομική περίπτωση σε συμπαντική, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να απογειώσουν το θέμα.

Πράγματι υπάρχει διαφορά γραφής. Η μεγάλου μήκους απευθύνεται σε ευρύτερο κοινό, το φόρτο παραγωγής είναι μεγαλύτερο και το οικονομικό κόστος είναι υψηλότερο και σαφώς είναι μία ταινία δουλεμένη από επαγγελματίες. Αντίθετα στην ταινία μικρού μήκους υπερισχύει το προσωπικό στοιχείο. Όπως ανάλογα συμβαίνει με το ποίημα και το μυθιστόρημα.

Στο κεντρικό Διαγωνιστικό Τμήμα υπάρχει μία ανισότητα. Υπάρχουν ταινίες που έχουν ένα καλό επίπεδο, οι περισσότερες από τις οποίες είναι παραγωγές του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου και του Τμήματος ‘Μικρογραφία’ της Ε.Ρ.Τ. Έχοντας την οικονομική υποστήριξη μπορούν να δουλέψουν περισσότερο και καλύτερα μία ταινία. ¶σχετα με το θέμα τους έχουν κάποιο επίπεδο χωρίς όμως να είναι και το επιθυμητό. Ένας άλλος μεγάλος αριθμός ταινιών εξακολουθεί να υστερεί σε σχέση με τις ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού.

Διαπιστώνουμε συχνά ότι στις ταινίες μικρού μήκους ο σκηνοθέτης είναι και ο σεναριογράφος της ταινίας. Πόσο θεμιτό είναι αυτό; Μήπως λειτουργεί σε βάρος της ταινίας;

Ένας σκηνοθέτης μπορεί να είναι και σεναριογράφος της ταινίας, όμως όταν αναφερόμαστε σε ταινίες μικρού μήκους. Ωστόσω συνήθως ο κινηματογραφιστής είναι ένας νέος άνθρωπος με αποτέλεσμα να μην έχει μία λογοτεχνική παιδεία που να μπορέσει να προσδώσει στη σκέψη του ένα βάθος και μία νοηματική αυτάρκεια στη σεναριακή γραφή του. Η κατάσταση αυτή ερμηνεύεται από το γεγονός ότι τα νέα παιδιά δεν έχουν παρακολουθήσει αμέτρητες ώρες κινηματογράφο, ώστε να αναπτύσσουν το σενάριο τους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ένας έμπειρος στη γραφή σεναριογράφος που έχει θητεύσει κι έχει αφιερώσει πολλές ώρες στο αντικείμενο, μπορεί να τους βοηθήσει σημαντικά, χωρίς να τους αλλάξει το όραμα να αναπτύξουν τη σκέψη τους. Ο σεναριογράφος στην ταινία μικρού μήκους είναι ένας συνεργάτης του σκηνοθέτη που τον βοηθάει να εκπληρώσει καλύτερα το όραμά του. Στην ταινία μεγάλου μήκους τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά, ο κινηματογράφος είναι πλέον μία τέχνη της οποίας τα πνευματικά δικαιώματα ανήκουν εξ ημισίας και στο σεναριογράφο και στον σκηνοθέτη. Ο σεναριογράφος είναι συνδημιουργός της ταινίας και επενδύει κι αυτός το δικό του όραμα στην ταινία. Είναι ο άνθρωπος που θα δώσει στο σκηνοθέτη ένα έτοιμο υλικό για να το κάνει ταινία, ένα έργο τέχνης.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, όταν πρωτοήρθα στο Φεστιβάλ της Δράμας κυνηγούσε κανείς με το κιάλι να βρει μία καλή ταινία. Τότε δεν υπήρχε μεγάλη παράδοση, ούτε χρήματα και η ταινία μικρού μήκους δυστυχούσε. Με το πέρασμα των ετών έχει βελτιωθεί πάρα πολύ. Ωστόσο εξακολουθεί η απόσταση από τους ξένους δημιουργούς να είναι σημαντική κυρίως στις ώρες που επενδύουν στη δουλειά τους.

Ως απλώς θεατής θα μ’ ενδιέφερε να δω κάτι πρωτότυπο που θα καθρεφτίζει μία προσωπικότητα. Αν καταφέρει ο κάθε σκηνοθέτης να εξωτερικεύσει την προσωπικότητά του θα κάνει μία πετυχημένη ταινία μικρού μήκους.